lees dossier: Algemeen leesveslag: Tessa de Loo

1. Algemene informatie

Ik heb De tweeling van Tessa de Loo gelezen. Het boek is voor het eerst uitgegeven in oktober 1993 door de arbeiderspers in Amsterdam. Het boek dat ik heb gelezen is de 24^e druk en is in 1998 uitgegeven. Het boek heeft 428 pagina’s. De tweeling is een psychologische en oorlogsroman. Hier volgt een samenvatting gevonden op scholieren.com:

‘De tweeling’ vertelt het verhaal van de tweelingzussen Anna en Lotte, die op zesjarige leeftijd van elkaar worden gescheiden. Lotte groeit op in Nederland en Anna en Zuid-Duitsland. Als zij elkaar na bijna zeventig jaar toevallig weer tegenkomen in een kuuroord in België, blijkt het vooral de oorlog te zijn die een echte hereniging van de twee in de weg staat.  Anna groeit grotendeels op op de boerderij van haar oom Heinrich, die trouwt met tante Marthe, een vreselijke vrouw die haar al het vuile werk op de boerderij laat opknappen. Haar levendige intelligentie wordt nooit erkend door haar opvoeders en haar enige houvast is de kerk, die de acties van de Duitsers goedpraat. Ze wordt huishoudster en ze bouwt een goede naam op waardoor ze terechtkomt bij een adellijke familie, de familie Von Garlitz, waarvan de man des huizes een overtuigd nazi is. Via deze baan komt ze in contact met een Duitse SS-soldaat, Martin, waarmee ze tegen het einde van de oorlog trouwt. Hij komt aan het einde van de oorlog om. Daarna wordt ze nazizuster en maakt ze van dichtbij de gruwelijkste dingen van de oorlog mee, de verminkte soldaten.

Lotte wordt opgevoed in een Hollands pleeggezin. De vader, een egoïstische, neurotische man die graag alle aandacht op zichzelf projecteert, adoreert klassieke muziek en Lotte hoort in haar jeugd dan ook niet anders. Hij sympathiseert met de communisten. De moeder is een zorgzame vrouw. Lotte heeft drie zusjes. De familie krijgt in de oorlog onderduikers in huis, waardoor er in huis altijd een gespannen sfeer heerst. Onder die onderduikers is een Joodse violist waar ze later mee trouwt. Ze moet, omdat ze de oudste en gezondste is, vaak op voedseltocht.  Door alle ellende die de twee mee hebben gemaakt in de oorlog is het, ondanks momenten van toenadering, vooral voor Lotte te moeilijk om zich met elkaar te herenigen.

1. Verwachtingen

Mijn moeder had het boek de Tweeling boven in de kast staan en overtuigde mij ervan het boek te gaan lezen. Ik las de achterkant en het idee sprak me meteen aan. Twee bejaarde vrouwen, een Nederlandse en een Duitse, ontmoeten elkaar in een Spa. Ze blijken een tweeling te zijn, maar door de verschillende achtergronden is er heel wat te overbruggen voor ze elkaar respecteren. Van tevoren verwachtte ik al dat er tussen de twee vrouwen veel verschillen zouden zijn en dat er dan ook dat er veel emotionele strijd zou plaatsvinden in het boek.

2. Motieven en thema

In het boek staan een Nederlandse en een Duitse vrouw centraal. Er zijn vele conflicten tussen de twee die voornamelijke over de oorlog gaan. Lotte, de Nederlandse vrouw, heeft een grote hekel aan alle Duitsers. Zij geeft hen de schuld voor de oorlog. Anne, de duitse, probeert haar ervan te overtuigen dat de duitsers de oorlog ook verschrikkelijk vonden en dat Lotte niet alle duitsers de schuld moest geven. Dit is het thema van het verhaal.

Er zijn vele motieven die dit thema ondersteunen. Een voorbeeld is dat er steeds duitse zinnen voorkomen in het verhaal. De taal duits komt steeds terug als leidmotief. Als Lotte steeds meer Duits gaat praten blijkt dat ze het land Duitsland ook steeds meer gaat accepteren. Ook de oorlog is een motief. Het conflict tussen de twee vrouwen bestaat vooral door de oorlog. De oorlog zorgt ervoor dat de twee zo verschillend denken. De plaats Keulen komt ook steeds terug. Het is geboorteplaats van de tweeling en ze hebben allebei goede herinneringen aan de stad. Dit verbindt hen gedeeltelijk. De kloof tussen de twee vrouwen wordt naarmate het einde van het boek nadert steeds minder diep.

3. Beoordeling

Dit boek is heel mooi geschreven. Het is een makkelijke, vloeiende schrijfstijl dat Tessa de Loo heeft. Ze gebruikt soms moeilijke woorden waar je even over moet nadenken, maar over het algemeen trekt de schrijfstijl je mee in het verhaal en vergeet je dat het een boek is en dat het niet jij bent die al die gebeurtenissen beleefd.

Toen het ijs begon te kraken rukte Lotte zich instinctief los. Bang was ze niet. De vastheid onder haar voeten verdween en de kristallen vloer opende zich om haar binnen te laten in het territorium van een zoete voortijdige dood, dat gestoffeerd was met varens en wieren die meebewogen op een stroom van luchtbelletjes. (pagina 42)

Zoals je in het citaat kunt zien wordt je meegetrokken in het verhaal en is het net alsof jijzelf onder het ijs zit. Tessa de Loo beschrijft op de juiste manier de verschillende emoties en gebeurtenissen.

Het begrip ruimte is in dit boek heel mooi gebruikt. Anna en Lotte groeien allebei op in twee totaal verschillende ruimtes. De éne in een boeren gezin in een klein dorpje, waar ze mishandeld en misbruikt wordt en de andere in het zoete leven van de muziek. Lotte groeit ook op in een dorp, maar in een heel ander gebied. Door de grote contrasten tussen de plekken waar ze opgroeien, komen ook de verschillende standpunten die de basis van het boek zijn tot stand.

De personages zijn goed gekozen. De één is luidrustig en wil de ander graag van haar gelijk overtuigen en de ander is de rustigere van de twee, maar ook de meest koppige en diegene die niet van haar standpunt wilt wijken. Op deze manier is het lastig zich met elkaar te verzoenen en dit is ook wat het boek bijzonder maakt.

4. Eindoordeel

Ik vond het een heel mooi en intrigerende roman. Het boek gaat over de oorlog, een cliché thema. Maar door deze roman ben ik wel te weten gekomen over de verschrikkingen die het Duitse volk heeft moeten doorstaan. Dit gedeelte van het thema is minder moreel toegankelijk. Voor ik dit boek las had ik alleen het besef dat de oorlog voor de joden en onderdrukten erg was, maar ook voor de Duitsers was het geen leuke tijd. Wij denken soms dat we er goed aan hebben gedaan bijvoorbeeld Keulen te bombarderen, maar we hebben daar ook vele mensen mee benadeeld die ons niets misdaan hebben. Tessa de Loo beschrijft dit heel mooi. Je krijgt eigenlijk medelijden met het Duitse volk. In een gaaf kozijn wapperden gordijnen, verderop gaf als in een poppenhuis de weggeslagen voorgevel vrij zicht op volledig ingerichte etages, de bewoners waren niet teruggekeerd om de kroonluchter die op de vleugel gevallen was op zijn plaats te hangen. (pagina 202)

Gedurende het boek vertellen ze allebei om de beurt stukken van hun

leven, waarna de ander zijn visie geeft op wat de één verteld. Je krijgt op die manier verschillende standpunten te zien. Ik vind dat Tessa de Loo dat heel mooi doet. Bij het cynische ‘jullie bevrijders’ hield Lotte op met kauwen. Hoeveel moeite ze ook deed zich een brandend Berlijn voor te stellen, steeds schoof Rotterdam ervoor, of Londen. Berlijn bleef abstract, een stip op een landkaart. (pagina 269)

Voor een groot gedeelte klopte mijn verwachtingen. Ik had verwacht dat er veel strijd en emotie zou zijn en dat er tussen de verschillende vrouwen veel verschillen zouden zijn. Ik had niet verwacht dat ze allebei zo hun best zouden doen die verschillen proberen te overbruggen, maar dat iemand dan weer net iets verkeerds zei waardoor de ander toch weer boven op de kast zat. Al met al is het een heel mooi boek en zou ik het iedereen aanraden te lezen.