Standaardtitelbeschrijving:
Ferdinand Borderwijk, Blokken
Amsterdam, 2007, 32e druk (1931)
45 pagina's
Genre:
Toekomstroman
Samenvatting:
‘Blokken’ bevat geen hoofdpersonen maar beschrijft een maatschappij, de ‘Staat’ genaamd. In het verhaal is de hoofdlijn een opstand tegen het gezag van de staat, het neerslaan van deze verzetsbeweging en de daaropvolgende feestdag voor de bevolking.
Het boek begint met een beschrijving van de nachtelijke landing van een vliegtuig, vervolgens wordt de vierkante stadsarchitectuur, de kleding, de kalender en verdere regelgevingen beschreven. Hierdoor ontstaat er een duidelijk beeld van deze maatschappij. Er volgt ook een beschrijving van de ‘Raad’, het bestuursorgaan van de Staat. Het blijkt dat het centrum van de hoofdstad niet herbouwd is tot vierkanten, maar dat dit gedeelte geldt als een museum van de kapitalistische staat. ’s Nachts is de stadskern verboden gebied, maar er zijn mensen die zich in dit gebied laten insluiten en hier een schaduwleven leiden.
Het boek gaat vervolgens over in een beschrijving van het functioneren van de Raad, en later komt de ‘Groep A’ ter sprake. De Raad wil deze groep opstandelingen uitroeien. Het boek beschrijft vervolgens een bijeenkomst van de Groep A, waarna deze worden opgepakt en de uitgebroken opstand wordt neergeslagen. De stadskern wordt vernietigd en in plaats van de kern verrijst het kernplein, hier worden de vijf leiders van Groep A geëxecuteerd. De Raad organiseert een nationale feestdag om de overwinning te vieren, waarin drie evenementen centraal staan: Het lanceren van een ruimteschip dat 130 jaar wegblijft, het ontginnen van een neergestorte meteoriet en een kunstmatige luchtspiegeling. Het boek vervolgt met een beschrijving van het economische stelsel en de strikt verboden maar nog steeds niet uitgeroeide ‘ondeugden’ als geld, juwelen, drank en prostitutie. Deze komen ’s nachts voor in de lege verkeerstunnels.
Het boek eindigt met de beschrijving van een militaire parade. De Raad kijkt vanuit een luchtschip op de legeronderdelen in en om de hoofdstad. Het blijkt vanuit de lucht dat er nog steeds kiemen van wanorde zijn, wanneer er legeronderdelen niet in de vastgestelde formaties blijken te bewegen. Na de parade heerst er onrust in de hoofdstad.
Verwerkingsvragen
Kenmerken nieuwe zakelijkheid:
- een koele, beschouwende houding van de verteller;
- documentair karakter;
- korte, zakelijke zinnen en een nuchtere, duidelijke manier van schrijven, waarbij weinig gebruik wordt gemaakt van bijvoeglijke naamwoorden;
- er wordt geen gebruik gemaakt van emoties of gevoelens en het werk is zo objectief mogelijk weer gegeven;
- inhoudelijk gaat het vaak over zaken, het moderne leven en sociale bewogenheid.
Voorbeelden:
- De verteller neemt in het boek een koele, beschouwende houding aan. Hij geeft nooit zijn mening en het taalgebruik wordt gekenmerkt door korte zinnen en weinig bijvoeglijke naamwoorden. Dit creëert een afstand tussen de schrijver en zijn verhaal en dit geeft het boek een koele en beschouwende houding. Een voorbeeld: "De aarde lag bepantserd met wit en zwart, bleekzwart, bleekwit. Het vliegtuig ging door schaduw en licht. De maan barstte te voorschijn. Lichtvloeden kwamen af in watervallen. Het ravijn van de nacht stond vol watervallen. het vliegtuig met zijn straffe robijn zocht de stad." In dit fragment zie je goed terug dat de taal van de tekst heel zakelijk is.
- Blokken heeft een documentair karakter. In het verhaal zit geen plot. Er wordt heel zakelijk beschreven hoe 'de Staat' in elkaar zit. Bovendien betekent het feit dat er geen hoofdpersoon is, dat dit verhaal een zeer documentair karakter krijgt.
- Blokken kent bovendien ook korte, zakelijke zinnen en een nuchtere duidelijke manier van schrijven. Dit zie je bijvoorbeeld terug in dit fragment: "De spreker die op de verhoging stond trad niet voor de eerste maal op. Hij had steeds gesproken over de Bol, hij zou er nu weer over spreken. Hij was daarvoor dertig jaar geleden in de gevangenis geworpen, waar hij het overigens goed had. Zijn staatsgevaarlijke uitingen konden de hier verenigde hoorders niet aantasten. De kritiek van hem en zijn lotgenoten was hun spaarzaam amusement. Op het podium stond een individu. Het was een figuur uit het verleden. Zijn woord was een stem uit het verleden. Hij stond en zij hoorde hem staande aan." In dit fragment zie je heel goed terug dat de zinnen kort en zakelijk zijn en dat er weinig gebruik wordt gemaakt van bijvoeglijke naamwoorden. Dit is de oorzaak van het feit dat de zinnen kort blijven. Dan is er geen ruimte meer voor poespas als bijvoeglijke naamwoorden.
- Een ander kenmerk van de Nieuwe Zakelijkheid is dat er weinig gebruik wordt gemaakt van gevoelens. Dat zie je in dit werk goed terug, want er is geen hoofdpersoon. Normaal gesproken is de hoofdpersoon een middel waarmee de schrijver gevoel en emotie in het boek kan brengen. Aangezien blokken geen hoofdpersoon kent, heeft de schrijver dit middel niet en is er geen spoor van emotie of gevoel te herkennen. De schrijver geeft een zoveel mogelijk objectieve weergave van een staat in de toekomst. Natuurlijk is een boek dat door iemand geschreven is niet helemaal objectief, omdat er altijd wel geschreven wordt over wat de schrijver interessant vindt.
- In dit boek is een belangrijk thema de sociale bewogenheid. Aan alles, hoe rustig het ook lijkt te verlopen, merk je toch dat er onvrede is. Het thema sociale bewogenheid kan je onder andere terug zien in dit fragment: "De bewegingen waren uitgeroeid, maar nieuwe ontstonden. De politietroepen, waarvan de uitgebreide organisatie de rust in de staat handhaafde, hadden tot voornaamste taak het opsporen van onderstromen. Zij hadden thans de beweging gerapporteerd van de groep-A. Men kende in bijzonderheden het karakter dier beweging niet, men wist slechts dat zij gericht was tegen het huidig staatsverband. Die avond vergaderde de Raad in strenge koude van de kleine zaal aan de lage houten tafel.
Conclusie
Het boek blokken van Ferdinand Borderwijk is dus zeer zeker kenmerkend voor de Nieuwe Zakelijkheid. Alle kenmerken van de nieuwe zakelijkheid zijn in dit boek terug te vinden: er is geen hoofdpersoon, het verhaal heeft een documentair karakter, het boek heeft geen vertelstem, er is een thema van sociale bewogenheid terug te vinden en het taalgebruik heeft ook de kenmerken van de Nieuwe Zakelijkheid.
Ik vind dus dat dit boek een goed voorbeeld is van de stroming van de Nieuwe Zakelijkheid.
Ik vind dus dat dit boek een goed voorbeeld is van de stroming van de Nieuwe Zakelijkheid.